Voor vervrouwelijking van het gezicht spreken we van Facial Feminization Surgery (FFS). Het doel van FFS is het gelaat vrouwelijker te maken voor ‘passabiliteit’ (dwz. bij de eerste aanblik direct als vrouw worden gezien). FFS bestaat uit bot- en huidcorrecties.
Genderbevestigende gelaatschirurgie kan zowel mentaal als fysiek een zwaar behandeltraject zijn. Goede informatie is belangrijk om beslissingen te nemen over de gewenste operaties. Informatie over de voorbereiding en nazorg van de operaties staat op onderstaande pagina:
Feminiserende gelaatschirurgie: informatie rondom de operatie
Voor een veilige operatie en het beste resultaat opereren we voor FFS wanneer:
- u een verwijzing heeft naar de MKA-chirurg van de genderpoli (niet naar de poli MKA). Een zorgverlener van het Genderteam of uw huisarts kan deze verwijzing maken.
- u een afspraak heeft met de MKA-chirurg van het Genderteam. Deze afspraak wordt gemaakt nadat de verwijzing binnen is.
- we aanvullende beeldvorming hebben, zoals röntgenfoto's en (3D-)fotografie. Dit wordt geregeld via de genderpoli.
- u een motivatieconsult heeft gehad bij de psycholoog.
Daarnaast is er een machtigingsaanvraag nodig bij de zorgverzekeraar. De genderpoli doet deze aanvraag. Het kan zijn dat zorgverzekeraar nog aanvullende informatie vraagt. Zover mogelijk wordt dit op de genderpoli geregeld.
Indien de zorgverzekeraar uw aanvraag afwijst, moet u zelf een bezwaar indienen.
Nadat deze stappen zijn doorlopen krijgt u een terugkoppeling van de desbetreffende genderspecialisten van uw behandelplan.
Welke FFS u krijgt, en in welke volgorde (fasering) wordt in overleg met u vastgelegd in een behandelplan.
Het Genderteam kan de volgende operatietechnieken uitvoeren:
- Voorhoofdcorrectie (cranioplastiek) met wenkbrauwlift en eventueel haarlijncorrectie
- Kincorrectie (genioplastiek) en kaakhoekreductie
- Neuscorrectie (rhinoplastiek)
- Jukbeencorrectie (zygoma osteotomie)
- Boven- en onderkaakcorrectie (bimaxillaire osteotomie)
- Adamsappelcorrectie (chondrolaryngoplastiek / adamsappelreductie / thyroid shave)
- Huidcorrecties: kaaklijn, onderkincorrectie, ooglidcorrectie boven/onder, lipcorrectie
- Tandheelkundige zorg en verbetering van de lachlijn (in samenwerking met de tandarts of Stichting Bijzondere Tandheelkunde)
Hieronder worden de operaties verder toegelicht.
Voorhoofdcorrectie (cranioplastiek)
Het kan zijn dat uw voorhoofd en wenkbrauwrichels (‘frontal bossing’) vooruitsteken (zie figuur 1). De ogen liggen daardoor wat dieper in het gezicht en dat maakt de eerste aanblik mannelijk. Met een voorhoofdcorrectie (de cranioplastiek) kan dit worden gecorrigeerd.
De cranioplastiek wordt vaak in combinatie met een haarlijncorrectie uitgevoerd.
Figuur 1: Voorhoofdcorrectie
Eerst wordt het bot van het voorhoofd vrijgemaakt. Dat gebeurt via een snede over het hoofd (zie figuur 2).
Om het bot van het voorhoofd te corrigeren, wordt de ‘voorwand’ van de voorhoofdsholte losgemaakt met een klein boortje. Dit wordt vervolgens gladgepolijst en teruggeplaatst met titaniumplaatjes en schroeven (zie figuur 3). De plaatjes en schroeven blijven altijd zitten, tenzij ze klachten veroorzaken zoals irritatie of een ontsteking.
Ook wordt het bot van de wenkbrauwrichels afgeschaafd met een boor en wordt de overgang tussen de neus en het voorhoofd gecorrigeerd ('browridge contouring'). Tot slot worden de wenkbrauwen gelift (zie wenkbrauwlift).
Figuur 3: Procedure van de voorhoofdcorrectie
Wenkbrauwlift
Bij de wenkbrauwlift worden de wenkbrauwen iets omhoog getrokken voor een meer vrouwelijke aanblik. Tijdens de voorhoofdcorrectie worden de wenkbrauwen in contour gebracht door ze iets te liften en een boog te creëren. Dit gebeurt met een onderhuidse hechting (figuur 4).
Figuur 4: Procedure van de wenkbrauwlift
Haarlijncorrectie
Het kan zijn dat uw haarlijn M-vorming is en wat teruggetrokken is of inhammen vertoont. Dat wordt gezien als een mannelijke haarlijn. Als u dit wil vervrouwelijken, kan de haarlijn naar voren worden gehaald. Dit gebeurt door huid weg te nemen en huid te verhuiven, net voor en lang de haarlijn. Deze operatie wordt vaak gecombineerd met de voorhoofdcorrectie.
Kincorrectie
Een lange, brede, hoekige en vooruitstekende kin kan vervrouwelijkt worden met een kincorrectie. De operatie wordt verricht via de mond.
De kin wordt losgezaagd van de onderkaak. Daarbij kan een verticaal deel van de kaak, en eventueel ook een horizontaal deel, worden verwijderd. De kin wordt daarna in de gewenste positie vastgezet met titanium plaatjes en schroeven (figuur 5). Daarna wordt de onderkaak verder in model gebracht door het te zagen en schaven. De plaattjes en schroeven blijven altijd zitten, tenzij ze klachten veroorzaken zoals irritatie of een ontsteking.
Kaakhoekreductie
Scherpe, uitstekende kaakhoeken kunnen een kaaklijn mannelijk doen ogen. Dit kan worden gecorrigeerd door een deel van de kaakhoek los te zagen of af te schaven. Deze operatie wordt verricht via de mond en wordt vaak uitgevoerd in combinatie met een kincorrectie (figuur 5).
Figuur 5 Procedure van de kincorrectie en de kaakhoekreductie
Een grove, hoekige neus met een hangende neustip wordt als mannelijk gezien. De neus kan worden vervrouwelijkt door de neusbrug te verkleinen, een eventuele knobbel te verwijderen en de neustip te verfijnen en iets te liften.
Wanneer het neustussenschot scheef staat, kan dit ook worden gecorrigeerd zodat de neus doorgankelijker wordt. De operatie geeft kleine, onopvallende littekens onder en in de neus (figuur 6).
Figuur 6 Procedure van neuscorrectie
De jukbeenderen zijn bij cis-vrouwen meestal geprononceerder (opvallender) dan bij cis- mannen. Als u dit wenst, kunnen uw jukbeenderen meer naar voren worden gehaald. Dit gebeurt via de mond, door de jukbeenderen eerst door te zagen en vervolgens naar voren en naar buiten te verplaatsen. Daarna worden de jukbeenderen weer vastgezet met titanium plaatjes en schroeven (figuur 7). De plaatjes en schroeven blijven altijd zitten, tenzij ze klachten veroorzaken zoals irritatie of een ontsteking.
Figuur 7: Procedure van de jukbeencorrectie
Een vooruitstekende onderkaak wordt beschouwd als een mannelijk gelaatskenmerk. Een vooruitstekende onderkaak kan worden gecorrigeerd door de kaak los te zagen en naar achteren te verplaatsen. Dan wordt de bovenkaak losgezaagd en naar voren geplaatst. De boven- en onderkaak worden vervolgens in de juiste positie gezet. Hierdoor krijgt het gezicht een diamantvormig, vrouwelijk uiterlijk. De kaken worden dan vastgezet met titanium plaatjes en schroeven (figuur 8).
Na de operatie kunt u de mond openen, maar kauwen is lastig. Dit herstelt dan vanzelf weer. De boven- en onderkaakcorrectie wordt verricht via de mond, dus komen er geen littekens in het gezicht.
De tandbogen worden verplaatst tijdens deze operatie. Daarom krijgt u waarschijnlijk een beugel (orthodontische behandeling).
Deze operatie wordt vaak uitgevoerd in combinatie met een kincorrectie en/of kaakhoekreductie.
Bij cis-mannen is het bovenste gedeelte van het strottenhoofd duidelijk zichtbaar als adamsappel. Als u dit wenst te vervrouwelijken, wordt het uitstekende deel van het strottenhoofd bijgeschaafd met een chirurgisch mes of boor.
De operatie wordt uitgevoerd via een snede in de hals over de adamsappel, of via een snede onder de kin. Dat laatste gebeurt bijvoorbeeld in combinatie met een onderkincorrectie (submentoplastiek) (figuur 9).
Figuur 9: De adamsappelcorrectie, hier getekend i.c.m. met onderkincorrectie
Figuur 10: Huidcorrecties zijn mogelijk op verschillende plaatsen in het gelaat
Huidcorrectie kaaklijn
Na een kincorrectie en/of kaakhoekreductie kan er rondom de kaaklijn een overmaat aan huid ontstaan. Dit kan later worden aangepast met een huidcorrectie, soms in combinatie met een onderkincorrectie (zie hieronder). De littekens na deze ingreep zitten voor en achter het oor en onder de kin; ze zijn niet opvallend (figuur 10).
Onderkincorrectie (submentoplastiek)
Na een kincorrectie kan onder de kin een overmaat aan huid ontstaan. Dit kan worden aangepast door huid, onderhuids vet en de spieren in de kin te corrigeren. Dat kan eventueel gebeuren in combinatie met een huidcorrectie van de kaaklijn. Na deze ingreep zit het litteken onder de kin en is niet opvallend (figuur 9).
Onder- en/of bovenooglidcorrectie (onder- en/of bovenblepharoplastiek)
Bij cis-mannen liggen de ogen over het algemeen dieper in het gezicht dan bij cis-vrouwen. Daardoor lijken bij cis-vrouwen de ogen groter. Daarom kan een ooglidcorrectie van de boven- en/of onderoogleden bij sommigen de oogopslag vervrouwelijken. Bij een ooglidcorrectie vallen de littekens in de huidplooien en zijn dus niet opvallend.
Liplift
En lange bovenlip oogt mannelijk. De mond kan worden vervrouwelijkt met een liplift. De operatie bestaat uit het verwijderen van huid onder de neus, waardoor de bovenlip wordt gelift. Het litteken zit in de huidplooien onder de neus, waardoor het niet opvalt (figuur 10).
Een gezond en goed onderhouden gebit is niet alleen belangrijk voor het eten, maar ook in de communicatie. In samenwerking met de eigen tandarts of een tandarts van de Stichting Bijzondere Tandheelkunde (SBT) kan het gebit gesaneerd worden en de functie en lachlijn worden hersteld, op een manier die vervrouwelijkt.
Net als alle operaties kan ook FFS risico’s en nadelen met zich meebrengen. De chirurg bespreekt deze risico's met u. Het is een zwaar traject en het is belangrijk dat u goed nadenkt of de voordelen voldoende opwegen tegen eventuele risico's/nadelen.
Complicaties
- Infectie
- Bloedingen
- Stijfheid in het gezicht. Deze stijfheid gaat vanzelf weer over, soms is fysiotherapie gewenst.
- Slechte wondgenezing. In het geval van slechte wondgenezing is het belangrijk om extra aandacht te hebben voor de wondverzorging. Soms kan een antibiotica zalf ook helpen.
- Zenuwbeschadiging, met name van het gevoel. In de meeste gevallen herstelt dit weer. In 15-20% van de zenuwbeschadigingen herstelt het niet volledig.
- Tijdelijk haarverlies. Dit is meestal met een half jaar weer hersteld.
Risico’s
- Asymmetrie. Het is mogelijk dat het resultaat niet volledig asymmetrisch is.
- Het is mogelijk dat het resultaat niet naar uw verwachting is.
Indien een complicatie optreedt, is het belangrijk dit te bespreken met uw chirurg, zodat indien mogelijk een gepaste behandeling kan worden aangeboden.
Alarmsignalen
Bij een aantal signalen is het belangrijk om aan de bel te trekken. Ervaart u één of meerdere van de onderstaande klachten? Neem dan contact op met de genderpoli of poli MKA tijdens kantooruren. Na kantooruren kunt u vragen naar de dienstdoende MKA-chirurg.
- Na een week is de zwelling nog niet afgenomen of zelfs toegenomen
- U gaat steeds moeilijker slikken en/of praten
- U heeft koorts (boven de 38 graden).
Het herstel van de operatie(s) is o.a. afhankelijk van hoe uitgebreid de behandeling was en van uw lichamelijk conditie. Het herstel duurt ongeveer 2 tot 6 weken. Daarna kunt u uw dagelijkse bezigheden weer oppakken zoals u dat voor de operatie deed (werk, studie en sport).
De eerste week na de operatie kunt u zwelling, ongemak en pijn ervaren. In de tweede week na de operatie zal dit verminderen. Vier maanden na de operatie is ongeveer 80% van de zwelling verdwenen. Het gehele genezingsproces en de gewenning aan de nieuwe situatie kan een jaar duren.
Uitgebreide informatie over het herstel en nazorg vindt u op onderstaande pagina.
Feminiserende gelaatschirurgie: informatie rondom de operatie
Als u aanhoudende pijnklachten heeft of andere dringende zaken wilt bespreken, kunt u gedurende kantooruren de polikliniek bellen.
Kennis- en Zorgcentrum Genderdysforie (gender polikliniek)
Receptie N, 1ste verdieping
Amsterdam UMC, locatie VUmc De Boelelaan 1118 1081 HZ Amsterdam
Telefoon: 020-44405254
E-mail: genderteam-poli@vumc.nl
Polikliniek Mond-, kaak en aangezichtschirurgie
Receptie T, 2de verdieping
Amsterdam UMC, locatie VUmc De Boelelaan 1118 1081 HZ Amsterdam
Telefoon: 020-4441003
E-mail: mka.balie@vumc.nl
In geval van spoed kunt u na 16.45 uur en in het weekend bellen met Amsterdam UMC, locatie VUmc op 020-444 4444 en vragen naar de dienstdoende MKA-chirurg.
Heeft u klachten over de bejegening door een van onze medewerkers, laat dat dan weten aan uw behandelend arts. Zo’n gesprek kan zeer verhelderend werken. Bovendien is het voor de arts belangrijk te weten dat u een probleem heeft. U kunt dan samen zoeken naar een oplossing.
